Rekuperacja (z łac. recuperatio) – odzyskiwanie energii. Rekuperacja ciepła – odzyskiwanie energii termicznej gazów wylotowych (odpadkowych) i spalin, w celu dalszego jej wykorzystania. Proces ten prowadzony jest w różnego typu urządzeniach (czasami zwykłych wymiennikach ciepła) zwanych rekuperatorami (lub nagrzewnicami).
W układach wentylacji mechanicznej lub klimatyzacji w nowoczesnych budynkach, w tym także w domach jednorodzinnych, stosuje się rekuperację ciepła w celu zmniejszenia zużycia energii oraz dobowej stabilizacji temperatury wnętrz. Wykorzystane ciepłe powietrze lub woda (na odpływach do kanalizacji) oddaje energię do układu, w którym ogrzewane jest świeże powietrze lub czysta woda. Najprostszym rozwiązaniem stosowanym w układach wentylacyjnych jest rekuperator, tj. wymiennik krzyżowy. W bardziej zaawansowanych układach klimatyzacyjnych energia odzyskiwana jest z powietrza przez wymienniki ciepła w postaci paneli sufitowych. Stosowane są też układy buforujące i przechowujące energię cieplną.
W wyniku działania systemu rekuperacji w domu we wszystkich pomieszczeniach przez całą dobę obecne jest świeże powietrze o niskiej zawartości dwutlenku węgla i wilgoci oraz zanieczyszczeń. Powietrze w budynku ma skład bardzo zbliżony do składu powietrza zewnętrznego. Skład ten w rekuperowanym pomieszczeniu nie zmienia się, bez względu na porę dnia i roku, przy zamkniętych oknach oraz pomimo obecności ludzi, którzy są największymi producentami dwutlenku węgla i wilgoci.
Rekuperacja ogranicza zapotrzebowanie energetyczne budynku zapewniając przy tym stałą wentylację pomieszczeń.
Główne różnice pomiędzy rekuperacją, ogrzewaniem a klimatyzacją:
| Rekuperacja | Ogrzewanie | Klimatyzacja | |
| Wymienia zużyte powietrze na świeże | + | – | – |
| Oszczędza na kosztach eksploatacji budynku | + | – | – |
| Oczyszcza powietrze w pomieszczeniach | + | – | – |
| Filtruje powietrze w pomieszczeniach | + | – | – |
| Działa prawidłowo przy otwartych oknach | + | + | – |
| Konieczność wykonywania przeglądów serwisowych | + | + | + |
| Jej eksploatacja zużywa niewielką ilość energii elektrycznej | + | + | + |
| Działa w automatycznym trybie pracy i praktycznie nie wymaga ingerencji użytkownika | + | + | + |
| Działa niezależnie od zewnętrznych warunków atmosferycznych | + | + | + |
| Można regulować jej intensywność | + | + | + |
| Grzeje* | – | + | + |
| Chłodzi** | – | – | + |
* Rekuperacja nie grzeje w znaczeniu: w strefie klimatycznej, w której leży Polska, nie może zastąpić systemu grzewczego
** Rekuperacja nie chłodzi tak mocno jak klimatyzacja, ale – szczególnie z GWC lub jednostką chłodzącą – obniża temperaturę powietrza nawiewanego latem